جایگاه اقتصاد دانش بنیان درجامعه

اقتصاد مقاومتی در بیان مختصر اقتصادی است درون زا، برون نگر، عدالت پایه، مردم محور و دانش بنیان که نسبت به تهدیدها، تغییرات و مخاطرات مقاوم بوده و نه تنها از جریان های ناخواسته و منفی کم ترین اثر را می پذیرد بلکه می تواند به جریان سازی مثبت و مطابق با منافع ملی اثر بگذارد.

نویسنده: وحید صالحی

دیدبان: اقتصاد مقاومتی مفهومی است که در سال 92 به طور رسمی توسط مقام معظم رهبری ابلاغ و در دستور کار قرار گرفت؛ دغدغه های اقتصادی ایشان در طول این مدت باعث شد تا سال 95 را تحت عنوان «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» نامگذاری کنند تا تلاش های مسئولین در حوزه اقتصاد و معیشت مردم وجه جدی تری به خود بگیرد. مطرح شدن بحث اقتصاد مقاومتی در سال 92 و برجسته شدن آن در سال 95 توسط ایشان را می توان در چارچوب سند چشم انداز 20 ساله و اهداف افق 1404 تحلیل نمود؛ تدوین اهداف ی، نظامی، امنیتی، علمی و اقتصادی و تعیین جایگاه کشور در برنامه های پنج ساله، یکی از ویژگی های این سند است که می تواند به عنوان راهنمای اقدام و عمل دستگاه های مختلف قرار بگیرد. آمارها، اطلاعات و بیانات مسئولین مرتبط با بخش های ی، نظامی، امنیتی و علمی حاکی از این است که کشور در این موضوعات چهارگانه تقریبا همگام با اهداف سند چشم انداز و برنامه های پنج ساله پیش رفته است اما برعکس در حوزه اقتصاد این هماهنگی وجود نداشته و اقتصاد کشور از نوعی عقب ماندگی نسبت به سند چشم انداز رنج می برد. این عقب ماندگی به حدی است که در حال حاضر فقط چهل درصد از اهداف اقتصادی برنامه پنجم توسعه محقق شده است و حتی اگر رشد هشت درصدی پیش بینی شده در برنامه ششم توسعه نیز محقق شود؛ 65 درصد اهداف عملیاتی می شود و در نهایت اگر بخواهیم به 85 درصد اهداف نائل شویم باید رشد اقتصادی یازده درصدی را تجربه کنیم. همین موضوع باعث شد تا رهبری امسال را سال «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل»نامگذاری و مسئولین را بسیج کرده تا برای برون رفت از این عقب ماندگی اقداماتی را انجام دهند که نه فقط به رشد اقتصادی بلکه به جهش شاخصه های مورد نظر منجر گردد.

اقتصاد مقاومتی تی است که اگر به درستی انجام شود به بهترین نحو می تواند اقتصاد را از این عقب ماندگی نجات دهد؛ اقتصاد مقاومتی در بیان مختصر اقتصادی است درون زا، برون نگر، عدالت پایه، مردم محور و دانش بنیان که نسبت به تهدیدها، تغییرات و مخاطرات مقاوم بوده و نه تنها از جریان های ناخواسته و منفی کم ترین اثر را می پذیرد بلکه می تواند به جریان سازی مثبت و مطابق با منافع ملی اثر بگذارد. اگر اثرگذاری و اثرناپذیری اقتصادی را یکی از شاخصه های قدرت یک کشور در عرصه بین المللی در نظر بگیریم؛ ت و چارچوب های اقتصاد مقاومتی را می توان تا حد زیادی هم راستا با این شاخص و تکمیل کننده گسترش برد اثرگذاری همه جانبه ایران در آسیای جنوب غرب دانست. در این گفتار قصد داریم رویکرد پنجم از اقتصاد مقاومتی، یعنی اقتصاد دانش بنیان را مورد بررسی قرار داده و با بحث در خصوص اهداف و جایگاه کشور در این زمینه به نقش شرکت های دانش بنیان در تحقق ت های اقتصاد مقاومتی بپردازیم.

اقتصاد دانش بنیان به روشی از تولید گفته می‌شود که در آن از دانش برای ایجاد ارزش افزوده استفاده می‌شود. فناوری و به خصوص فناوری‌های دانش بنیان ابزاری برای تبدیل بخشی از دانش به ماشین آلات محسوب می‌شوند.  محور و زیرساخت تولید در اقتصاد های مختلف، به خوبی می تواند وجه تمایز و مزیت های اقتصاد دانش بنیان را نسبت به انواع دیگر مشخص کند. اگر سه نوع اقتصاد کشاورزی، صنعتی و دانش بنیان را در نظر بگیریم؛ محور و زیرساخت تولید در اقتصاد کشاورزی زمین، آب و شرایط اقلیمی، در اقتصاد صنعتی منابع خام و انرژی اعم از نیروی کار و برق یا زغال سنگ یا نفت و . است؛ اما اقتصاد دانش بنیان نوعی از اقتصاد است که محور و زیرساخت تولید در آن بر مبنای فناوری، یادگیری و مهارت گذاشته شده است و ارزش افزوده ایجاد شده به نسبت کار صورت گرفته در مقایسه با اقتصادهای کشاورزی و صنعتی بسیار بیشتر است. برای شکل گیری یک اقتصاد دانش بنیان و حرکت در مسیرهای تعیین شده موماتی نیز وجود دارد؛ نیروی کار دانش آموخته و ماهر، سیستم مشوق، اختصاص بودجه های پژوهشی و زیرساخت های ارتباطی و فناورانه از مهمترین این مومات است تا براساس آن بتوان دانش را به ثروت تبدیل کرد؛ آن را به اشتراک گذاشت و در قبال تحولات جدید واکنش به موقع و مناسبی از خود نشان داد.